W przypadku zamiaru rozwiązania małżeństwa z tzw. „elementem zagranicznym”, bardzo często przed małżonkami pojawia się pytanie, przed sąd którego państwa wytoczyć powództwo o rozwód. Najczęściej ma to miejsce, gdy oboje małżonkowie posiadają obywatelstwo różnych państw członkowskich albo zamieszkują w różnych krajach Unii Europejskiej. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, jeżeli zachodzą obydwie wymienione przesłanki, tj. jeżeli małżonkowie mają różne obywatelstwa i dodatkowo przebywają w innych państwach (przykład: mąż Włoch zamieszkuje w chwili podjęcia decyzji o rozwodzie w Polsce, żona Niemka zamieszkuje natomiast we Francji).
Z pomocą w takich wypadkach przychodzi rozporządzenie unijne, zwane w skrócie Bruksela II bis (tj. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000), pozwalające na ustalenie właściwości (inaczej jurysdykcji) sądowej w sprawach małżeńskich.
Kilka podstaw jurysdykcji w sprawach rozwodowych
W świetle rozporządzenia Bruksela II bis nie istnieje jedna generalna reguła pozwalająca na wskazanie sądu właściwego w sprawie o rozwód. Rozporządzenie wymienia bowiem kilka podstaw ustalenia jurysdykcji. I tak, małżonkowie mogą wytoczyć powództwo przed sądem tego państwa członkowskiego, w którym:
- posiadają miejsce zwykłego pobytu;
- ostatnio posiadali miejsce zwykłego pobytu, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje,
- którykolwiek z małżonków posiada miejsce zwykłego pobytu – w przypadku wspólnego wniosku,
- pozwany posiada miejsce zwykłego pobytu,
- składający pozew posiada miejsce zwykłego pobytu, jeśli mieszka tam przynajmniej przez jeden rok bezpośrednio przed złożeniem pozwu,
- składający pozew posiada miejsce zwykłego pobytu, jeśli mieszka tam przynajmniej przez sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem pozwu i jest obywatelem danego państwa członkowskiego,
- którego obywatelami są oboje małżonkowie.
Alternatywny charakter podstaw jurysdykcji
Zasygnalizować należy, iż podstawy jurysdykcji mają charakter alternatywny. Oznacza to, że żadna z nich nie ma pierwszeństwa przed pozostałymi i co za tym idzie, nie ma pomiędzy nimi jakiejkolwiek hierarchii. Inicjując postępowanie, powód może mieć zatem możliwość wyboru jednego z kilku państw członkowskich, jeżeli w jego sprawie zachodzi więcej niż jedna z wymienionych podstaw. We wskazanym na wstępie przykładzie, przy założeniu, że to mąż wytacza powództwo, jest on uprawniony do złożenia pozwu w sądzie we Francji (z uwagi na podstawę jurysdykcji wskazaną wyżej pod nr 4) albo w Polsce, o ile zamieszkuje w naszym kraju od co najmniej roku (z uwagi na podstawę jurysdykcji wskazaną wyżej pod nr 5). Przyjmując inny stan faktyczny, polegający na tym, że powództwo wytacza żona Polka przeciwko mężowi również Polakowi, jednakże kobieta zamieszkuje w Niemczech, mężczyzna z kolei we Francji, pozew może zostać złożony w sądzie w Niemczech, o ile kobieta zamieszkuje tam od co najmniej roku (z uwagi na podstawę jurysdykcji wskazaną wyżej pod nr 5), we Francji (z uwagi na podstawę jurysdykcji wskazaną wyżej pod nr 4) albo w Polsce (z uwagi na podstawę jurysdykcji wskazaną wyżej pod nr 7).
Charakter podstaw
Analizując podstawy jurysdykcji krajowej, zauważyć należy, iż prawodawca europejski opiera się w istocie na dwóch łącznikach – łączniku obywatelstwa oraz łączniku miejsca zwykłego pobytu. O ile pojęcie obywatelstwa nie powinno budzić większych wątpliwości, o tyle zgoła odmiennie wygląda kwestia interpretacji pojęcia „miejsca zwykłego pobytu”. Rozporządzenie nie zawiera jego definicji legalnej. Niemniej jednak przyjąć należy, że miejscem zwykłego pobytu będzie ten kraj, w którym koncentruje się centrum życiowe (tzw. ośrodek życiowy) danego małżonka w chwili wytoczenia sprawy o rozwód. Każdy stan faktyczny powinien być zatem oceniany indywidualnie, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej, rodzinnej, zawodowej osoby, a także czasu trwania jej pobytu w danym państwie.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by moritz320
Dodaj komentarz