Powszechnie przyjmuje się, że podział majątku wspólnego małżonków może zostać dokonany dopiero po orzeczeniu rozwodu. Przekonanie to podyktowane jest, jak się wydaje, wciąż niskim stopniem świadomości o dopuszczalności zawierania majątkowych umów małżeńskim i tym samym powszechnym występowaniem ustroju ustawowej wspólności majątkowej. Przełamując zasygnalizowany stereotyp, w dzisiejszym artykule skupimy się na możliwości dokonania podziału majątku wspólnego małżonków w czasie trwania małżeństwa.
Ustawowa wspólność majątkowa małżonków.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy samej ustawy tzw. wspólność majątkowa małżeńska, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich (majątek wspólny małżonków). Istota wspólności sprowadza się do tego, że w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, jak i nie może rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem w majątku wspólnym czy przedmiotem, który w razie ustania wspólności przypadłby mu z majątku wspólnego. Z uregulowań tych należy wywieść słuszny wniosek, iż momentem umożliwiającym dokonanie podziału majątku wspólnego jest nie tyle chwila ustania małżeństwa, co w istocie chwila ustania ustawowej wspólności majątkowej. Momenty te, wbrew powszechnemu przekonaniu, nie muszą być ze sobą zbieżne. Innymi słowy ustanie wspólności majątkowej może być wynikiem orzeczenia rozwodu, ale nie tylko, bowiem istnieją i inne zdarzenia, powodujące uchylenie ustroju wspólności małżeńskiej.
Jakie zatem kroki należy podjąć, aby podzielić majątek wspólny bez rozwodu?
Pierwszym krokiem, jaki należy podjąć, by spowodować skuteczny i zarazem legalny podziału majątku wspólnego w czasie trwania małżeństwa, powinno być doprowadzenie do zdarzenia powodującego ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. Jak wynika bowiem z powyższego, w czasie trwania wspólności bezwzględnie zakazany jest podział majątku, czy to sądowy czy umowny.
Jeżeli małżonkowie planują dokonać podziału majątku, nie występując uprzednio o orzeczenie rozwodu, posiadają w istocie trzy inne możliwości, przy czym zastosowanie każdej z nich uwarunkowane jest okolicznościami danego, konkretnego stanu faktycznego. Małżonkowie mogą, w zależności od sytuacji:
1. wystąpić z powództwem o separację, jeżeli nastąpił pomiędzy nimi rozkład pożycia, ale nie są jednocześnie zdecydowani na całkowite rozwiązanie małżeństwa; należy pamiętać, że skutkiem separacji jest właśnie ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej;
2. zawrzeć umowę o rozdzielność majątkową, zwaną potocznie intercyzą, powodującą, iż z chwilą jej zawarcia ustaje wspólność ustawowa;
3. wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności – w tym wypadku moment ustania wspólności określa sąd – najczęściej będzie to chwila uprawomocnienia się orzeczenia, przy czym w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może orzec rozdzielność ze skutkiem wstecznym; w takim wypadku wspólność ustanie z datą wcześniejszą aniżeli data orzeczenia sądu.
Mając powyższe na uwadze, można dostrzec, iż ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa może stanowić skutek zgodnej decyzji stron (przypadek zawarcia intercyzy, do której niezbędne są zgodne oświadczenia woli), jak i może nastąpić przy sprzeciwie jednego z małżonków, w sytuacji gdy drugi z nich, kierując się ważnymi powodami, wystąpi na drogę sądową z wnioskiem o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej. Warto pamiętać, że droga sądowa jest zdecydowanie trudniejsza, albowiem wymaga się wykazania przez wnioskodawcę, iż przedstawiony przez niego przypadek jest szczególnie uzasadnionym, przy czym nierzadko będzie to jedyna faktycznie dostępna możliwość ustanowienia rozdzielności.
Niezależnie od obranej drogi, w każdym z wymienionych przypadków, małżonków przestaje wiązać ustrój wspólności majątkowej, co w dalszej perspektywie otwiera prawo do dokonania podziału majątku. Sam podział majątku może zostać przeprowadzony w sposób umowny albo przez sąd.
Umowny a sądowy podział majątku.
Umowa o podział majątku może zostać zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami nie występuje spór co do sposobu podziału. Dla ważności umowy nie jest wymagane zawarcie jakiejkolwiek szczególnej formy, najczęściej zatem będzie to umowa w zwykłej formie pisemnej. Jeżeli jednak w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, umowa o podział majątku obejmująca przedmiotową nieruchomość musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W przeciwieństwie do podziału sądowego, podział umowny może zawsze obejmować jedynie część majątku wspólnego.
Podział sądowy przeprowadzany jest na wniosek jednego z małżonków przez sąd właściwy ze względu na miejsce położenia majątku. Obowiązujące przepisy prawa nie zakreślają terminu, w jakim wniosek tego typu powinien zostać złożony. Małżonkowie mają zatem pełną swobodę w zakresie decyzji, czy i ewentualnie kiedy przeprowadzić podział majątku wspólnego. Warto podkreślić, że po ustaniu wspólności, a przed podziałem, poszczególne przedmioty wchodzące dotychczas w skład majątku wspólnego, stają się przedmiotem współwłasności w częściach ułamkowych.
Wniosek o podział majątku powinien określać zdarzenie, w oparciu o które nastąpiło ustanie wspólności majątkowej, spis składników wchodzących w skład majątku wspólnego, ich wartość, a ponadto proponowany sposób podziału pomiędzy małżonków. Wniosek podlega opłacie w kwocie 1000,00 zł, chyba że zawiera on zgodny projekt podziału. Wówczas opłata opiewa na kwotę 300,00 zł. W przedmiotowym postępowaniu strony mogą dochodzić ponadto ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz ewentualnych nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by mohamed_hassan
Dodaj komentarz