Zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy z rodziców ma obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania swoich dzieci. Wbrew powszechnemu przekonaniu obowiązek ten nie kończy się z ukończeniem osiemnastego roku życia ani z zakończeniem edukacji przez dziecko. Co więcej, obowiązek alimentacyjny orzeczony na podstawie wyroku sądu nie przestaje obowiązywać z mocy prawa, w chwili zaistnienia ustawowych przesłanek do jego uchylenia. Zobowiązany do uiszczania alimentów musi w takiej sytuacji zainicjować postępowanie sądowe o uchylenie tego obowiązku.
Do kiedy istnieje ustawowy obowiązek świadczenia alimentacyjnego
Ustawa kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r.o.) wprost wskazuje, że Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania (art.133 §1 k.r.o.). Interpretacja powyżej zacytowanego artykułu pozwala na uznanie, że obowiązek alimentacyjny istnieje do czasu usamodzielnienia się dziecka. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem taki stan występuje wówczas, gdy dziecko jest w stanie samo ponosić koszty własnego utrzymania.
Należy zaznaczyć, że w chwili, gdy rodzic dobrowolnie (bez orzeczenia sądowego) uiszczał świadczenie alimentacyjne, nie ma obowiązku wszczynać postępowania o jego uchylenie. W razie zaprzestania płacenia alimentów dziecko nie ma możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego z tytułu niepłaconych alimentów na podstawie samych zapisów ustawy, musi dysponować prawomocnym wyrokiem sądu, a w tym celu wnieść pozew o zasądzenie alimentów. Natomiast rodzic w zainicjowanym przez dziecko postępowaniu może wykazać, że zasądzenie świadczenia nie jest zasadne. Jeśli natomiast sytuacja jest odmienna i rodzic został zobowiązany do uiszczania świadczenia na podstawie orzeczenia sądowego to w chęci zaprzestania płatności bez konsekwencji ponoszenia dodatkowych kosztów, w tym egzekucyjnych, musi doprowadzić do uchylenia tego obowiązku przez sąd.
Uchylenie się od obowiązku na podstawie nadmiernego uszczerbku dla rodziny
Jedną z przesłanek do uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego jest nadmierny uszczerbek dla rodziców związany z płatnością alimentów. Jeszcze do niedawna uważano, że rodzice powinni utrzymywać dzieci nawet, jeśli mają niewielkie dochody i ledwo starcza im na własne utrzymanie. Wszystko zmieniło się po nowelizacji k.r.o. w 2008 r. Wtedy też dodano możliwość pozwalającą na uchylenie się od tego obowiązku z powodu nadmiernego uszczerbku.
W doktrynie, jak i w judykaturze nie powstała jednolita definicja zwrotu nadmierny uszczerbek. Najczęściej wygłaszane opinie wskazują, że okoliczność ta występuje wówczas, gdy rodzice odczuwają znaczącą zmianę dotychczasowej sytuacji majątkowej bądź też, gdy sytuacja finansowa rodziców uniemożliwia zaspokajanie potrzeb dziecka. Nie ulega jednak wątpliwości, że powołanie się na nadmierny uszczerbek nie wymaga wykazania, iż spełnienie świadczeń alimentacyjnych doprowadziłoby do popadnięcia zobowiązanego w niedostatek.
Uchylenie się od obowiązku z uwagi na możność samodzielnego utrzymania
Kolejną przesłanką do uchylenia alimentów wysuniętą z interpretacji przepisu, który zakreśla okres istnienia obowiązku do ich uiszczania, to usamodzielnienie się dziecka. Sytuacja taka, nie występuje w chwili osiągnięcia pełnoletności przez dziecko czy też zakończenia edukacji, ale w chwili, gdy przykładowo pracuje i z osiąganego wynagrodzenia jest w stanie zaspokajać swoje potrzeby. Jest to podstawa do uchylenia obowiązku nawet wówczas, gdy dziecko się jeszcze uczy. Istnieją sytuacje, w których dzieci studiują zaocznie i podejmują pracę, a ich wynagrodzenie pozwala na pokrycie wszelkich potrzeb. Jednak kwestią zasadniczą pozostaje możność własnego utrzymania, zatem samo podjęcie pracy nie będzie w tym przypadku wystarczającym dowodem.
Co więcej, możliwość uchylenia od obowiązku istnieje wówczas, gdy dziecko osiągnęło możliwość zatrudnienia i ponoszenia kosztów utrzymania, ale nie podejmuje stosownych kroków do osiągnięcia tego etapu. Sytuacja taka będzie miała również miejsce, gdy pełnoletnie dziecko, zaniedbuje studia czy powoduje niezaliczenie roku na studiach. Regulacja ta może znaleźć także zastosowanie, gdy pełnoletnie dziecko nie wykazuje jakichkolwiek starań w kwestii uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, czyli nie podejmuje pracy, nie szuka pracy czy też nie podejmuje studiów. Okoliczności te należy w toku postępowania sądowego udowodnić, wtedy też istnieje szansa na uchylenie obowiązku.
Dalsze przesłanki do uchylenia obowiązku
Powyżej przedstawione sytuacje nie pozostają jedynymi możliwościami, dzięki którym rodzice mogą uwolnić się od obowiązku alimentacyjnego. Kolejną możliwość przedstawia nam art. 1441 k.r.o., zgodnie z którym Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka. W tym przypadku możemy dochodzić uchylenia obowiązku na podstawie zasad współżycia społecznego. Wskazany powyżej przepis nie odnosi się jedynie do alimentów zasądzonych na dzieci od rodziców, ale również do innych przypadków, przykładowo: alimenty na rzecz dzieci od dziadków, alimenty od dzieci na rzecz rodziców itp. Kwestie takiej alimentacji były poruszane we wcześniejszych artykułach.
Zastosowanie art. 1441 k.r.o. jest ściśle uzależnione od okoliczności prawnych i faktycznych konkretnej sprawy. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał pewne kategorie czynów które mogłyby zostać uznane za niezgodne z zasadami współżycia społecznego i uzasadniałyby uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Poniżej przedstawiamy katalog przykładowych sytuacji:
- zachowanie uprawnionego godziło w życie i zdrowie członka rodziny,
- zachowanie uprawnionego naruszało godność, dobre imię oraz inne godzące w osobowość człowieka,
- obowiązek alimentacyjny prowadziłby do zawinionego popadnięcia w niedostatek lub umyślnego wywołania uszczerbku.
Wobec powyższego przesłanka z przytoczonego przepisu zostanie spełniona, w szczególności w chwili, gdy postępowanie uprawnionego do alimentów godzić będzie w życie i zdrowie członka rodziny, czy też godność, dobre imię i inne dobra osobiste człowieka.
W chęci zainicjowania powództwa o uchylenie obowiązku alimentacyjnego z pozwem musimy zwrócić się do miejscowo właściwego sądu rejonowego. W pozwie musimy wykazać, na jakiej podstawie żądamy uchylenia. Należy pamiętać jednak, że sama argumentacja może nie wystarczyć na sukces naszego powództwa. Ważną kwestią pozostają zebrane w sprawie dowody na potwierdzenie naszych racji.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by Capri23auto
Dodaj komentarz