Separacja jest instytucją prawną niezależną od rozwodu. Daje ona małżonkom możliwość uregulowania szeregu kwestii osobistych i majątkowych związanych z rozkładem ich pożycia małżeńskiego. Separacja w przeciwieństwie do rozwodu nie powoduje jednak ustania małżeństwa. Jest ona zatem przeznaczona dla tych spośród małżonków, którzy pomimo ustania ich wspólnego życia, nie są zdecydowani na całkowite rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód. Separacja utrzymuje małżeństwo, toteż w doktrynie podkreśla się, że jej orzeczenie skutkujące uporządkowaniem wzajemnych relacji pomiędzy małżonkami, może przyczynić się do wznowienia ich wspólnego pożycia. W takim wypadku wystarczy wystąpić o zniesienie separacji. Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby możliwym stało się orzeczenie separacji? Jakie skutki niesie za sobą separacja?
W dzisiejszym artykule przedstawiamy Państwu szczegółowe informacje na ten temat.
Przesłanki separacji
Przesłanką konieczną separacji (przesłanką pozytywną) jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jak przyjmuje się w doktrynie oraz orzecznictwie, z zupełnym rozkładem pożycia mamy do czynienia wówczas, gdy pomiędzy małżonkami ustały wszelkie charakteryzujące rodzinę więzy, tj. więź duchowa (uczuciowa), więc fizyczna (intymna) oraz więź gospodarcza (rozumiana jako prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego). W przeciwieństwie do rozwodu, w przypadku separacji rozkład pożycia nie musi mieć charakteru trwałego.
W artykule 611 § 2 KRO przewidziane zostały natomiast przesłanki wyłączające orzeczenie separacji (tzw. przesłanki negatywne). Zgodnie z przedmiotowym przepisem, orzeczenie separacji jest niedopuszczalne, jeżeli – po pierwsze – wskutek separacji miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, albo – po drugie – z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W odniesieniu do przesłanki negatywnej, dotyczącej dobra dziecka, wskazuje się najogólniej w piśmiennictwie, że dobro dziecka ucierpi na skutek separacji, gdy „w porównaniu z sytuacją dotychczasową, tj. z sytuacją istniejącą w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 KPC), nastąpi pogorszenie sytuacji dzieci małżonków” (H. Haak, Separacja, MoP 2000, Nr 4, s. 214).
Oceniając z kolei dopuszczalność orzeczenia separacji w świetle zasad współżycia społecznego należy zwrócić uwagę przede wszystkim na te okoliczności wskazane w uchw. SN (PSIC) z 16.3.1968 r. (III CZP 70/66, OSNC 1968, Nr 5, poz. 77), które dotyczą: ewentualnej rażącej krzywdy, którą doznałby pozwany małżonek na skutek orzeczenia separacji; przejawów lekceważenia przez powoda instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych; dobra innych dzieci niż wspólne małoletnie dzieci stron (tak J. Panowicz-Lipska, w: System PrPryw, t. 11, 2014, s. 898, Nb 31).
Warto dodać w tym miejscu, że jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. W takim wypadku nie orzeka się o winie w rozkładzie pożycia, a sprawa toczy się w trybie nieprocesowym.
Jeżeli natomiast separacji żąda tylko jeden z małżonków lub małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, postępowanie prowadzone jest w trybie procesowym.
Skutki separacji
Separacja niesie za sobą skutki zbliżone do tych, które powoduje rozwód, z tą jednak różnicą, iż nie prowadzi ona do ustania małżeństwa. Oznacza to, że małżonkowie w stosunku do których orzeczono separację nie mogą w okresie jej trwania wstąpić w nowy związek małżeński. Kobieta nie może także powrócić do nazwiska noszonego przed zawarciem ślubu.
Względy słuszności mogą przesądzać o dalszym istnieniu między małżonkami wzajemnej pomocy, zarówno materialnej, jak i duchowej. Mogą też przesądzać o realizacji obowiązku alimentacyjnego między małżonkami.
Orzeczenie separacji powoduje określone skutki także na gruncie prawa spadkowego. W przypadku śmierci jednego z małżonków w okresie separacji, małżonek pozostający przy życiu jest wyłączony od dziedziczenia na podstawie ustawy. A zatem jeżeli małżonek ten nie został wskazany przez zmarłego małżonka w testamencie, nie ma on prawa do jakiejkolwiek części spadku.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by Tumisu
Dodaj komentarz