Czym jest domniemanie ojcostwa
W istniejącym porządku prawnym istnieje domniemanie, że dziecko urodzone w czasie trwania małżeństwa czy też przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, pochodzi od męża matki dziecka (art. 62 §2 k.r.o.). Zatem mężczyzna będący mężem matki dziecka zostaje wpisany do aktu urodzenia dziecka jako ojciec. Domniemanie to istnieje również wówczas, gdy aktu urodzenia nie sporządzono czy też sporządzono go błędnie. Warto przy tym zauważyć, że za podstawę faktyczną domniemania prawnego, przyjęto urodzenie się dziecka w małżeństwie, a nie jego poczęcie. Domniemanie ojcostwa trwa nie dłużej niż 300 dni po ustaniu małżeństwa, zatem już w chwili upływu choć 301 dni po ustania lub unieważnienia małżeństwa albo orzeczenia separacji, nie ma ono zastosowania do byłego męża matki.
Zbieg domniemania ojcostwa
Ze zbiegiem mamy do czynienia, gdy brak jest jednoznacznej możliwości określenia ojca dziecka m.in. w przypadkach:
- gdy dziecko rodzi się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, ale w trakcie trwania nowego małżeństwa matki dziecka z innym mężczyzną- w takim przypadku co do zasady przyjmuje się, że ojcem dziecka jest nowy mąż matki, gdyż bardziej prawdopodobne jest jego ojcostwo;
- gdy matka dziecka pozostaje w dwóch związkach małżeńskich jednocześnie i w tym czasie urodzi dziecko – zgodnie z naszym prawem małżeństwa bigamiczne są czynem zabronionym, jednak przyjmując, że drugie małżeństwo nie zostałoby unieważnione to ustawodawca nakazuje skorzystać z domniemania wskazanego w art. 62§2 k.r.o. i w konsekwencji uznać, że dziecko pochodzi od drugiego męża matki;
- gdy mąż matki uznany zostaje za zmarłego – ustalenie prawomocnym wyrokiem sądu męża za osobę zmarłą prowadzi do ustania małżeństwa z chwilą domniemanej śmierci wskazanej w orzeczeniu sądowym. Jeśli w tym momencie (nie później niż 300 dni od ustania) kobieta urodzi dziecko domniemanym ojcem będzie zmarły mąż. Zbieg może pojawić się, gdy mąż matki uznany za zmarłego żyje, a kobieta zawarła nowe małżeństwo i w trakcie jego trwania urodziła dziecko. W takim przypadku, z uwagi na zawarcie przez kobietę nowego małżeństwa, poprzednie małżeństwo ustaje, wskutek czego późniejsza wiadomość o tym, że pierwszy mąż uznany za zmarłego żyje, nie ma wpływu na ważność nowego małżeństwa oraz domniemanie ojcostwa.
Tryb obalenia domniemania
W razie, gdy mąż matki został uznany za ojca dziecka zgodnie z domniemaniem, a okazuje się, że nie jest biologicznym ojcem dziecka, ma on możliwość zaprzeczenia ojcostwa (tzw. obalenie domniemania pochodzenia dziecka od męża matki). Zaprzeczenie ojcostwa może nastąpić tylko na skutek powództwa sądowego. Nie można dokonać zaprzeczenia w formie ugody sądowej. Brak jest również możliwości, aby zaprzeczenie ojcostwa nastąpiło w formie zarzutu w innym postępowaniu.
Zatem jeśli domniemany ojciec matki posiada dowody na obalenie domniemania jedyną możliwością, aby w świetle prawa przestał być ojcem dziecka jest złożenie odpowiedniego powództwa.
Warto jednak pamiętać, iż ojciec jest związany terminem na złożenie ww. powództwa, który wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę. Istnieje jednak kilka sytuacji, w których ojciec nie może wytoczyć powództwa np. osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości czy też, jeżeli dziecko poczęte zostało w wyniku zabiegu medycznego, na który mężczyzna wyraził zgodę.
W razie, gdy upłynął ustawowy termin do wytoczenia powództwa przez domniemanego ojca może on skorzystać z pomocy prokuratora, który może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa w każdym czasie. Jednak we wniosku należy nie tylko udowodnić, iż mężczyzna nie jest ojcem dziecka, ale również wskazać, iż powództwo jest wytaczane dla dobra dziecka lub ochrony interesu społecznego.
Co więcej powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może zostać wytoczone również przez matkę dziecka w terminie 6 miesięcy, od chwili urodzenia dziecka. Również dziecko może wystąpić z pozwem w chwili uzyskania pełnoletniości.
Ilustracja: pixabay.com, by geralt