Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najdalej idącą formą ingerencji w prawa rodzicielskie, stosowaną przez sąd opiekuńczy wyłącznie ze względu na dobro dziecka w ściśle określonych przepisami prawa przypadkach, a mianowicie gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody – wśród przykładów, które odpowiadają takiej sytuacji podaje się m.in. długotrwałą chorobę psychiczną uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej lub wyjazd za granicę na stałe;
- jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej – nadużycie władzy rodzicielskiej oznacza wykorzystywanie przez rodziców swoich uprawnień do innych celów niż te, które obejmuje władza rodzicielska i czynione jest to ze szkodą dla dziecka. Nie każde jednak nadużycie władzy rodzicielskiej stanowi przesłankę do pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej, a tylko takie które są rażące (tj. szczególnie poważne, stanowiące istotne zagrożenie dobra dziecka). Przykładami nadużycia władzy rodzicielskiej przez rodziców jest m.in. nakłanianie dziecka do popełniania przestępstw, zmuszanie do nadmiernej pracy, wykorzystywanie dziecka do popełniania czynów nierządnych, stosowanie niedopuszczalnego karcenia, a także pozbawienie przez jednego rodzica kilkuletniego dziecka bezpośredniej opieki drugiego rodzica i zatrzymanie go na stałe – wbrew woli drugiego rodzica – w obcym kraju;
- jeżeli rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka – przykładem jest porzucenie dziecka lub dopuszczenie się istotnych zaniedbań wychowawczych, związanych np. z nieposyłaniem dziecka do szkoły, brakiem reakcji na jego demoralizację i popełnianie przez niego wykroczeń lub przestępstw, brakiem starań o jego żywienie i higienę zagrażającym zdrowiu dziecka. Naruszenie obowiązków wobec dziecka musi mieć charakter rażący;
- jeżeli mimo udzielonej pomocy rodzicom w postaci umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej nie ustały przyczyny zastosowania tej pomocy, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem – w tym zakresie wystarczającym do pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest trwający stan zagrożenia dobra dziecka i brak reakcji rodziców na zastosowane wobec nich środki ingerencji w tę władzę.
Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma prawa do:
- decydowania o sprawach związanych z dzieckiem,
- reprezentowania dziecka
- zarządzania jego majątkiem.
Jeżeli jeden z rodziców zostanie pozbawiony władzy rodzicielskiej oznacza to w praktyce, że drugi rodzic dysponujący pełnią takiej władzy może samodzielnie decydować o losie dziecka i jego wychowaniu, zarządzać jego majątkiem oraz reprezentować go bez konieczności uzyskiwania zgody rodzica nieposiadającego praw rodzicielskich.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie wpływa natomiast na:
- obowiązek alimentacyjny rodzica wobec dziecka,
- kolejność dziedziczenia – dziecko dziedziczy po zmarłym rodzicu, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej),
- prawo do kontaktów rodzica z dzieckiem – pozbawiony władzy rodzicielskiej rodzic w dalszym ciągu zachowuje pełnię praw do kontaktów z dzieckiem.
Co istotne, pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy nie oznacza, że rodzic nigdy takiej władzy nie odzyska. Sąd opiekuńczy może bowiem przywrócić rodzicowi pełnię władzy rodzicielskiej, jeżeli ustaną przyczyny, dla których zastosowano ten środek.
Ilustracja: pixabay.com, by MIH83