Czym jest uprowadzenie rodzicielskie?
Z uprowadzeniem rodzicielskim mamy do czynienia w sytuacji, gdy jeden z rodziców wywozi dziecko poza miejsce jego stałego pobytu bez zgody oraz wiedzy drugiego rodzica. Uprowadzeniem rodzicielskim będzie także sytuacja, w której jeden z rodziców uzyskawszy zgodę drugiego rodzica albo właściwego organu/sądu na czasowy wyjazd z dzieckiem, zabiera je za granicę i zatrzymuje tam, pomimo upływu umówionego terminu.
Konwencja haska – założenia.
W wyżej opisanych przypadkach zastosowanie znajdzie Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz.U. 1995 nr 108 poz. 528), dalej jako: „Konwencja haska”, której Polska jest sygnatariuszem. Celem Konwencji haskiej jest ochrona dziecka przed szkodliwymi skutkami, wynikającymi z bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania oraz zagwarantowanie procedur umożliwiających niezwłoczny powrót dziecka do państwa jego stałego pobytu. Innymi słowy, głównym założeniem Konwencji jest doprowadzenie do stanu, jaki istniał przed bezprawnym wywiezieniem dziecka, a to poprzez wydanie orzeczenia nakazującego powrót małoletniego do miejsca jego stałego pobytu.
Postępowanie w trybie Konwencji haskiej
Postępowanie w sprawie powrotu dziecka wszczynane jest poprzez złożenie właściwego wniosku przez rodzica albo jakąkolwiek inną osobę, instytucję lub organizację, utrzymującą, że dziecko zostało uprowadzone z naruszeniem prawa do opieki nad nim. Wniosek rozpatrywany jest przez władzę sądową/administracyjną tego państwa, do którego dziecko zostało uprowadzone. Władza taka ma obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych kroków w celu dobrowolnego wydania dziecka. Co istotne, wniosek inicjujący postępowanie może zostać złożony przez wnioskodawcę na dwa sposoby, tj.:
1. bezpośrednio w organie centralnym państwa, do którego dziecko zostało uprowadzone (każde państwo będące stroną Konwencji haskiej ma obowiązek wyznaczenia właściwego dla siebie organu centralnego, organ centralny przekazuje wniosek władzy sądowej/administracyjnej) lub
2. za pośrednictwem organu centralnego państwa, z którego dziecko zostało uprowadzone (w Polsce organem centralnym jest Minister Sprawiedliwości).
Dla skutecznego przeprowadzenia procedury niezbędne jest w pierwszej kolejności ustalenie, w którym państwie znajduje się miejsce stałego pobytu dziecka (z punktu widzenia Konwencji haskiej to miejsce stałego pobytu, a nie obywatelstwo ma zatem znaczenie decydujące). Dopiero po poczynieniu takich ustaleń, możliwa jest ocena, czy w danej konkretnej sytuacji doszło do bezprawnego uprowadzenia rodzicielskiego.
W świetle art. 3 Konwencji haskiej uprowadzenie będzie nosić znamiona bezprawności, jeżeli wywiezienie dziecka nastąpiło z naruszeniem ustalonego prawa do opieki nad nim (ustalonego np. w orzeczeniu sądu, w ugodzie), a w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawo to było skutecznie wykonywane.
Nakaz wydania dziecka
Podkreślić należy wyraźnie, że wydany przez właściwą władzę sądową/administracyjną nakaz wydania dziecka prowadzi jedynie do przywrócenia stanu sprzed uprowadzenia (ma na celu jak najszybszy powrót dziecka do jego miejsca stałego pobytu). W nakazie tym nie rozstrzyga się natomiast ewentualnej kwestii opieki nad małoletnim (w nakazie tym nie można zatem zmienić wcześniejszych ustaleń co do prawa opieki nad dzieckiem). Kwestie opieki mogą być rozpoznawane w dalszej kolejności, w toku osobnego postępowania, prowadzonego już przed sądem opiekuńczym, według miejsca stałego pobytu dziecka.
Warto zaznaczyć, że nakaz wydania małoletniego nie może zostać orzeczony w stosunku do dziecka, które ukończyło 16 lat. W takim bowiem wypadku przepisy Konwencji haskiej ulegają wyłączeniu.
Zgodnie natomiast z Konwencją, istotny przy wydawaniu nakazu powrotu dziecka pozostaje okres jaki upłynął od momentu jego uprowadzenia/zatrzymania. Jeżeli dziecko zostało bezprawnie uprowadzone lub zatrzymane w rozumieniu art. 3 Konwencji, a w chwili wpłynięcia wniosku do organu centralnego umawiającego się państwa, w którym znajduje się dziecko, upłynął okres krótszy niż jeden rok od dnia uprowadzenia lub zatrzymania, władza sądowa/administracyjna zarządza (obligatoryjnie) niezwłoczne wydanie dziecka (art. 12 Konwencji). Nakaz wydania dziecka powinien zapaść także po upływie roku, o którym mowa w zdaniu poprzednim, chyba że zostało ustalone, że dziecko przystosowało się już do nowego środowiska.
Negatywne przesłanki nakazania wydania dziecka
Konwencja haska przewiduje kilka sytuacji, w których nie orzeka się nakazu wydania uprowadzonego dziecka. Są to następujące przypadki:
1. jeżeli osoba, której przysługiwało prawo do opieki, faktycznie prawa tego nie wykonywała;
2. jeżeli osoba, której przysługiwało prawo do opieki wyraziła wcześniej lub później zgodę na uprowadzenie albo zatrzymanie dziecka;
3. jeżeli istnieje poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w niekorzystnej sytuacji.
4. władza może nie orzekać o powrocie, także wtedy, gdy stwierdzi, że dziecko sprzeciwia się powrotowi oraz że osiągnęło ono wiek i stopień dojrzałości, przy którym właściwe jest uwzględnienie jego opinii.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by Greyerbaby
Dodaj komentarz