Zarządzenia opiekuńcze przy nadużyciach władzy rodzicielskiej

przez | wpis w: Dzieci, Pytania i odpowiedzi, władza rodzicielska, zarządzenia opiekuńcze

Czym są zarządzenia opiekuńcze?

Zarządzenia opiekuńcze stanowią swego rodzaju środki zaradcze, stosowane w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości (zawinionych lub niezawinionych przez rodziców) przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Sąd rodzinny zobowiązany jest do wydania zarządzeń opiekuńczych w każdym wypadku stwierdzenia, iż postępowanie/zaniechanie rodziców stwarza zagrożenie dla dobra dziecka, a jednocześnie nie zachodzą podstawy do zawieszenia albo pozbawienia władzy rodzicielskiej. Zarządzenie opiekuńcze stanowi przejaw ograniczenia przez sąd władzy rodzicielskiej.

Na jakiej podstawie sąd wydaje zarządzenie opiekuńcze?

Kwestię zarządzeń opiekuńczych reguluje art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako KRO). Zgodnie z paragrafem pierwszym wzmiankowanego przepisu: Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.

W orzecznictwie przyjmuje się, że zarządzenia dopuszczalne na podstawie art. 109 KRO nie mają charakteru penalnego. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie powoływanego tu przepisu nie jest środkiem represji w stosunku do rodziców, lecz środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1998 roku, III CKN 321/97).

W każdy zatem wypadku, należy w pierwszej kolejności zbadać, czy dobro dziecka zostało zagrożone, a ponadto czy zagrożenie takie jest poważne. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż podmiotem uprawnionym do uzyskania ochrony ze strony sądu opiekuńczego jest samo dziecko. Niemniej jednak ingerencja sądu powinna nastąpić jedynie w sytuacjach poważnych, gdyż ingerowanie we władzę rodzicielską z jedynie błahych przyczyn nie wydaje się być usprawiedliwione.

W literaturze przyjmuje się, że dziecko przebywa i wychowuje się w warunkach zagrażających jego dobru wtedy, gdy przebywa i wychowuje się w warunkach, które nie gwarantują mu właściwego rozwoju fizycznego i duchowego oraz należytego przygotowania do pracy. Dobro dziecka jest zagrożone zarówno wtedy, gdy chodzi o zagrożenie interesów osobistych dziecka, jak i wtedy, gdy chodzi o zagrożenie interesów majątkowych dziecka (tak w: Komentarz do art. 617–127 KRO, Fragment pozycji:Pokrewieństwo i powinowactwo (pochodzenie dziecka, stosunki między rodzicami a dziećmi, przysposobienie). Komentarz do art. 61(7)–127 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC (art. 453–458, 579–589) dr hab. Henryk Haak, Anna Haak-Trzuskawska, rok 2019, wyd. 1).

Można wskazać, iż z zagrożeniem dobra dziecka będziemy mieli do czynienia np. w sytuacji nieposyłania lub braku regularnego posyłania dziecka do szkoły, niewdrożenia przez rodziców stosownego względem dziecka leczenia, braku kontroli nad sposobem spędzania przez dziecko wolnego czasu, w sytuacji, gdy sposób ten jest wysoce szkodliwy dla dziecka i inne.

Jakiego rodzaju zarządzenia może wydać sąd?

Ustawodawca wymienia w art. 109 § 2 KRO przykładowe rodzaje zarządzeń, którymi może posłużyć się sąd rodzinny. W świetle tego przepisu zarządzenie może sprowadzać się do:

  1. zobowiązania rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierowania małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierowania rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;

  2. określenia, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddania rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

  3. poddania wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,

  4. skierowania małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,

  5. zarządzenia umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzenia tymczasowo pełnienia funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzenia umieszczenia małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Warto zaznaczyć, że wyżej wymienione przykłady nie tworzą katalogu zamkniętego. Oznacza to, że o rodzaju zarządzeń każdorazowo decyduje sąd rozpoznający daną sprawę, który zobligowany jest zastosować takie zarządzenie, które będzie adekwatne do danego stanu faktycznego, przy czym możliwe jest wyjście poza powyższy krąg zarządzeń oraz orzeczenie zupełnie innego zakazu lub też nakazu. Chodzi o taki dobór zarządzenia, które w danej sytuacji będzie najlepsze dla usunięcia stanu zagrożenia dziecka.

Do kogo sąd kieruje zarządzenie?

Jak wynika z powołanego przepisu, adresatem zarządzeń opiekuńczych są przede wszystkim rodzice dziecka. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że zarządzeniem sąd może zobowiązać do określonego postępowania także małoletniego. Będzie to miało miejsce w szczególności w stosunku do starszych dzieci, bowiem tylko takie dzieci zdolne są do pojmowania istoty nałożonego na nich obowiązku.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.

Ilustracja: pixabay.com, by GDJ

Dodaj komentarz