Sądowe ustalenie ojcostwa jest jednym ze sposobów, obok uznania ojcostwa (o którym pisaliśmy już na naszym blogu), na formalne ustalenie ojcostwa względem dziecka.
Konieczność wystąpienia z pozwem o ustalenie ojcostwa zachodzi najczęściej w sytuacji, gdy biologiczny ojciec dziecka pozamałżeńskiego uchyla się od dobrowolnego uznania swojego ojcostwa. Może to być podyktowane np. niepewnością co do faktycznego pokrewieństwa z dzieckiem, albo też niechęcią do ponoszenie jakiejkolwiek odpowiedzialności, w tym zwłaszcza odpowiedzialności materialnej względem dziecka. Zdarza się jednak i tak, że o istnieniu dziecka biologiczny ojciec dowiaduje się przypadkiem, przy czym nie ma on możliwości złożenia dobrowolnego oświadczenia o uznaniu, gdyż dziecko to urodziło się w trakcie trwania małżeństwa matki i co za tym wychowywane jest przez matkę oraz jej męża, który traktowany jest, także w sensie prawnym jako ojciec dziecka. We wszystkich opisanych przypadkach ustalenia ojcostwa można domagać się w drodze powództwa sądowego. Kto dokładnie uprawniony jest by wystąpić z tego typu żądaniem, jak i jakie warunki powinien spełnić, dowiemy się z lektury niniejszego artykułu.
Kto posiada legitymację do wytoczenia powództwa?
Uprawnienie do wytoczenia powództwa posiadają osoby bezpośrednio zainteresowane ustaleniem ojcostwa, a mianowicie:
- dziecko, samodzielnie po uzyskaniu pełnoletności; w przypadku dziecka małoletniego działa za nie przedstawiciel ustawowy;
- matka, przy czym zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego matka może dochodzić sądowego ustalenia ojcostwa, choćby pozbawiona była władzy rodzicielskiej i choćby sprzeciwiał się temu opiekun dziecka;
- domniemany ojciec dziecka, jednakże co ciekawe, uprawnienie do wytoczenia powództwa domniemany ojciec uzyskał dopiero na skutek nowelizacji przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dokonanej w 2004 roku (przypomnijmy, że Kodeks ten obowiązuje od 1964 r.);
- prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Legitymacja każdej z wyżej wymienionych osób ma charakter niezależny od legitymacji innych podmiotów. Jeśli chodzi o uprawnienie prokuratora Najczęściej z żądaniem ustalenia ojcostwa występuje matka
Jaki jest termin na wystąpienie z powództwem?
Powództwo o ustalenie ojcostwa nie jest ograniczone terminem, z wyjątkiem powództwa matki i domniemanego ojca. Matka i domniemany ojciec mogą zrealizować swoje uprawniania jedynie do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Wytoczenie powództwa przez matkę lub domniemanego ojca nie jest dopuszczalne także po śmierci dziecka. Prokurator jest zatem jedynym podmiotem, który władny jest do zainicjowania postępowania o ustalenie ojcostwa po śmierci dziecka.
Przeciwko komu należy skierować pozew?
W pozwie o ustalenie ojcostwa sposób oznaczenia osób pozwanych uzależniony będzie od tego, kto występuje z danym żądaniem. Innymi słowy, osoba powoda determinować będzie krąg osób pozwanych. I tak, jeżeli z powództwem o ustalenie ojcostwa występuje matka lub dziecko, wówczas osobą wyłącznie pozwaną będzie domniemany ojciec dziecka. Wynika z tego, że w procesie wytoczonym przez matkę, dziecko nie będzie stroną procesu. Podobnie, w procesie wytoczonym z powództwa dziecka matka nie wystąpi po żadnej ze stron. Jeżeli natomiast z powództwem występuje ojciec, po stronie pozwanej wystąpią łącznie matka oraz dziecko, chyba że matka nie żyje. Wówczas domniemany ojciec pozywa tylko dziecko.
Z kolei w przypadku powództwa wytoczonego przez prokuratora, prokurator wskazuje w pozwie dziecko, na którego rzecz wytacza powództwo, oraz pozywa odpowiednio matkę dziecka albo domniemanego ojca, a jeżeli osoby te nie żyją – kuratora ustanowionego na ich miejsce. Jednakże, w przypadku żądania ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, powództwo powinno zostać wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu na miejsce zmarłego dziecka, matce (jeżeli ta żyje) i domniemanemu ojcu.
Co ważne, śmierć domniemanego ojca nie pozbawia matkę czy też dziecko możliwości wytoczenia przeciwko niemu omawianego powództwa. W takim bowiem wypadku, zgodnie z obowiązującymi regulacjami, powództwo wytacza się przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Do jakiego sądu należy skierować pozew?
Pozew o ustalenie ojcostwa należy wnieść do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub też miejsce zamieszkania powoda. W tym zakresie prawo wyboru sądu należy do powoda. Właściwym w sprawie wydziałem będzie wydział rodzinny i nieletnich.
Jak skutecznie wytoczyć powództwo w sytuacji, gdy matka dziecka pozostaje w związku małżeńskim?
Sytuacja prawna dzieci urodzonych w trakcie trwania małżeństwa jest nieco odmienna od sytuacji dzieci pozamałżeńskich. Pamiętać bowiem należy o obowiązującym wówczas domniemaniu prawnym pochodzenia dziecka od męża matki. Jeżeli jednak, pomimo trwania związku małżeńskiego, biologicznym ojcem dziecka pozostaje inny mężczyzna, sądowe ustalenie ojcostwa powinno zostać poprzedzonego procesem o zaprzeczenie ojcostwa męża matki. Wspomniane domniemanie można bowiem obalić, z tym że należy to uczynić w toku odrębnego procesu sądowego. O zaprzeczeniu ojcostwa pisaliśmy na naszym blogu we wpisie z dnia 4 marca 2018 r.
W jaki sposób sąd będzie ustalał ojcostwo danego mężczyzny?
Także w przypadku dziecka pozamałżeńskiego obowiązuje pewne domniemanie prawne, które sąd bierze pod rozwagę niejako z urzędu. Mianowicie, domniemywa się, że ojcem dziecka pozamałżeńskiego jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka w tzw. okresie koncepcyjnym (okresie poczęcia). Mężczyzna taki powinien obcować z matką dziecka nie wcześniej niż w 300, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka. Domniemanie pochodzenia dziecka od konkretnego mężczyzny dotyczy też dawcy komórki rozrodczej, w przypadku dziecka, które urodziło się przy zastosowaniu procedury medycznie wspomaganej prokreacji.
Powyższe okoliczności powinny zostać wykazane przez osobę wytaczającą powództwo. Pomocne w toku postępowania mogą okazać się badania krwi, czy badania DNA, badania daktyloskopijne, a nadto dowód z zeznań świadków oraz z przesłuchania stron.
Wyżej wymienione dowody mogą przyczynić się zarówno do potwierdzenia ojcostwa domniemanego ojca, jak i do obalenia domniemania pochodzenia dziecka od niego. Podstawą obalenia domniemania może być ponadto wskazanie, że w okresie koncepcyjnym matka dziecka obcowała także z innym mężczyzną, z tym że samo tylko wskazanie tej okoliczności może okazać się niewystarczające. Należy bowiem jednocześnie wykazać, że ojcostwo tego innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by ljcor
Dodaj komentarz