Jak wskazaliśmy w artykule o kosztach sądowych, sprawa rozwodowa zasadniczo pociąga za sobą konieczność poczynienia wydatków. Małżonek rozważający wniesienie pozwu rozwodowego powinien być przygotowany na uiszczenie opłaty od pozwu, a jeżeli sytuacja procesowa będzie tego wymagała – pokrycie innych kosztów, np. zaliczek na poczet opinii biegłych. Zdarza się jednak, że osoba planująca rozwód nie dysponuje takimi środkami, które pozwoliłyby na pokrycie wszystkich bądź niektórych kosztów sprawy. Czy w takiej sytuacji dostęp do sądu jest zamknięty? Nie! Warto wiedzieć, że każdy może domagać się zwolnienia od kosztów sądowych. Skuteczność takich żądań zależy od spełnienia przez żądającego ustawowych przesłanek.
Możesz domagać się zwolnienia od kosztów sądowych, jeżeli złożysz oświadczenie, z którego wynikać będzie, że nie jesteś w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla siebie i rodziny. Oświadczenie takie winno zawierać szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru:
Jeżeli do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych nie zostanie załączone stosowne oświadczenie, to sąd wniosku nie rozpozna, a zamiast tego – wezwie wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku poprzez przedłożenie oświadczenia w ciągu
7 dni (w przypadku profesjonalnej reprezentacji procesowej takiego wezwania nie będzie). Jeżeli brak formalny nie zostanie uzupełniony w zakreślonym terminie, sąd zwróci wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Pismo zwrócone nie wywołuje z kolei żadnych skutków. Dlatego warto zadbać, by wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych był sporządzony należycie i koniecznie zawierał obowiązkowe oświadczenie.
Sąd może odebrać od osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych przyrzeczenie o treści: Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne.
Praktyka pokazuje, że sądy nierzadko żądają także przedstawienia dalszych informacji, np. odpisu złożonego PIT-u czy zaświadczenia o zarobkach.
O zwolnieniu od kosztów sądowych decyduje sąd, który może wnioskodawcy udzielić zwolnienia całkowitego bądź częściowego. Zwolnienie może dotyczyć wszelkich kosztów sądowych (opłaty od pozwu, zaliczek na poczet opinii biegłego itp.) albo tylko niektórych (np. wyłącznie opłaty od pozwu). Osobie niezadowolonej z postanowienia sądu w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych przysługuje zażalenie. Zażalenie na takie postanowienie jest wolne od opłaty.