Zawarcie związku małżeńskiego wprowadza w życie małżonków wiele zmian. Często jest to zmiana nazwiska, miejsca zamieszkania, ale również przybycie obowiązków. Jednym z takich obowiązków narzuconych przez ustawodawcę jest wspólne działanie małżonków przy niektórych czynnościach. Obowiązek ten oznacza, że małżonek dokonujący którejkolwiek czynności wskazanej przez ustawodawcę w katalogu ustawowym, musi uzyskać na jej skuteczne dokonanie zgody drugiego małżonka. Jakie będą to czynności? Odpowiedź na to pytanie przedstawiamy poniżej.
Podstawa prawna i katalog czynności
W ustawie – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej k.r.o.) zamieszczony został katalog czynności, na dokonanie których zgodę musi wyrazić drugi małżonek. Zgodnie z art. 37 §1 k.r.o., do takich czynności należą:
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
- czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Należy zauważyć, że katalog ten pozostaje zamknięty, wobec tego tylko co do wskazanych w tym katalogu czynności wymagana jest zgoda drugiego małżonka. Czynności prawne wymienione we wskazanym przepisie to czynności zarządu majątkiem wspólnym, stanowiące wyjątek od ustanowionej w art. 36 § 2 k.r.o. zasady samodzielnego zarządu tym majątkiem. Zbycie przedmiotów majątkowych wskazanych w komentowanym przepisie polega na dokonaniu czynności prawnej, zarówno odpłatnej, jak i nieodpłatnej, prowadzącej do ich wyjścia z majątku wspólnego małżonków.
Zgoda drugiego małżonka
Wyjaśnić należy, że drugi małżonek ma prawo wyrazić zgodę na wskazane w art. 37 k.r.o. czynności, nie jest to jednak jego obowiązek. Forma zgody małżonka podlega unormowaniu w art. 63 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie. Wobec tego forma ta będzie zróżnicowana w zależności od dokonywanej czynność. Skutki niedochowania formy zgody będą zatem oceniane według przepisów o formie szczególnej. Zgoda może być wyrażona zarówno przed dokonaniem czynności, której dotyczy, równocześnie z nią, jak i po jej dokonaniu, przybierając postać potwierdzenia. Należy przy tym zaznaczyć, że jej udzielenie nie sprawia, że małżonek (udzielający zgody) staje się stroną stosunku prawnego. Zgoda małżonka nie jest elementem danego stosunku, co do którego wyrażana jest zgoda, nie można jej zatem zaliczyć do jego elementów przedmiotowo istotnych.
Małżonek, który chce dokonać czynności może wezwać drugiego małżonka do wyrażenia zgody na dokonywaną czynność. Małżonek, którego zgoda jest wymagana, nie musi jednak czekać na wezwanie go do potwierdzenia umowy, może bowiem wcześniej potwierdzić ją albo odmówić potwierdzenia.
Skutki zawarcia umowy bez zgody małżonka
Skutki dokonania czynności prawnej bez wymaganej zgody małżonka zostały określone w art. 37 § 2, 3 i 4 k.r.o. i są zróżnicowane w zależności od tego czy miała ona postać umowy, czy też miała charakter jednostronny.
- Po pierwsze umowa może zostać potwierdzona po jej zawarciu przez drugiego małżonka, co po wyrażeniu oświadczenia przez tego małżonka powoduje, że umowa ta pozostaje ważna.
- Można tymczasowo wstrzymać skutki zawarcia umowy poprzez wezwanie drugiego małżonka do zatwierdzenia umowy (wyrażenia zgody). Wyznaczenie terminu podlega ogólnym przepisom k.c. o oświadczeniu woli. Jednoznaczne brzmienie art. 37 § 3 k.r.o. wskazuje, że wyznaczenie terminu jest jednostronnym oświadczeniem woli składanym innej osobie, tj. małżonkowi, którego potwierdzenie jest wymagane. Niepotwierdzenie umowy w wyznaczonym terminie jest równoznaczne z odmową potwierdzenia.
Przepis § 4 stanowi, iż brak zgody drugiego małżonka albo bezskuteczny upływ terminu do jej wyrażenia, powoduje nieważność czynności dokonanych tylko przez jednego z małżonków ze skutkiem ex tunc (od samego początku) i erga omnes (wobec wszystkich). Przyjmuje się, iż czynność taka nigdy nie została dokonana. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego z małżonków jest bezwzględnie nieważna już z chwilą jej dokonania, późniejsze więc jej potwierdzenie przez tego małżonka pozostaje bez znaczenia.
Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa rozwodowego lub rodzinnego? Chcesz przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się opisać interesujące Cię zagadnienie.
Ilustracja: pixabay.com, by Takmeomeo
Dodaj komentarz